دولت سیزدهم با دیپلماسی فعال ارزی، روند وصول منابع ارزی که در سال‌های گذشته در برخی کشورها مسدود شده بود را متحول کرده است. در هفته‌های گذشته دولت موفق شد ۵.۵ میلیارد یورو از منابع ارزی کشورمان که در اوایل دهه ۹۰ در کره‌جنوبی مسدود شده بود را آزاد کند. همچنین خبرهایی پیرامون آزادسازی قریب‌الوقوع سایر منابع کشور از جمله در بانک TBI عراق مطرح است. علاوه بر این، در خردادماه با سفر رئیس‌کل بانک مرکزی به مقر صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن و رایزنی با رئیس این صندوق، امکان استفاده از معادل ۶.۷ میلیارد دلار حق برداشت ویژه (SDR) کشورمان نزد صندوق فراهم شد. ۱۵ مهرماه نیز بانک مرکزی اعلام کرد که با صدور رای دیوان عالی کشور لوکزامبورگ، موانع قضایی جهت دسترسی به معادل یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی در این کشور برطرف شده است. این منابع دست بازارساز را باز می‌کند تا از یک‌سو روند ارزی کشور، به ویژه تامین کالاهای مورد نیاز وارداتی را بسیار روان‌تر از گذشته مدیریت کند و از سوی دیگر، از این دارایی‌ها به عنوان پشتوانه پول ملی و تقویت ریال استفاده نماید.
در همین زمینه با دکتر حسن حیدری، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس به گفتگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
در چند ماه اخیر، دیپلماسی ارزی منتج به نتایج خوبی مثل آزادسازی منابع ارزی در کره‌جنوبی و عراق یا حکم دادگاه لاهه در لوکزامبورگ شده است، این اقدامات را چطور ارزیابی می‌کنید و چه تاثیری بر بازار ارز دارد؟
در کل این اقدامات لازم و مثبت است. هر چند که نیاز به اقداماتی برای رفع محدودیت‌های کلی داریم، اما در کنار آن باید اقدامات این‌چنینی توسط بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و رییس جمهور در راستای دیپلماسی پولی و ارزی نیز انجام شود تا بتوان تا حد ممکن با چالش‌ها مقابله کرد، چرا که ما با جریان تحریم روبرو هستیم و در مقابل آن نباید منفعل باشیم. خبر این گشایش‌ها بر بازار ارز، اثر مثبت خواهد گذاشت و سپس با ورود منابع آزاد شده، این اثر در بازار تثبیت می‌شود. در مجموع در ماه‌های پیش‌رو، به غیر از تنش منطقه‌ای که در حال حاضر اتفاق افتاده، خبرها مثبت بوده و در جهت تثبیت نرخ ارز است.
راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران چقدر توانسته به مدیریت تقاضا در بازار کمک کند؟
در بازار ارز بازیگرانی داریم که عمده آنها تجار و بازرگانان هستند و در واقع عرضه و تقاضای صادراتی و وارداتی حجم عمده بازار را تشکیل می‌دهد که این بخش جذب مرکز مبادله شده است. اما بخشی از بازار ارز سفته‌بازان هستند که ممکن است حتی مستقیم وارد بازار ارز نشوند و در فضای مجازی اقدام به مبادله کنند. در حال حاضر، با توجه به حجم عمده‌ای از تقاضای بازار که در مرکز مبادله پاسخ داده می‌شود، بخش سفته‌بازی بازار قابل کنترل‌تر شده است. با این حال، باید تقاضای سفته‌بازی و تقاضایی که برای پوشش تورم است را نیز در نظر بگیریم، چرا که اثر خود را در بازار خواهد داشت.
با وجود افزایش درآمدهای نفتی، مثبت شدن تراز تجاری کشور، کاهش رشد نقدینگی و کُند شدن شیب تورم در ماه‌های گذشته، چه چشم‌اندازی را برای بازارهای دارایی تا پایان سال متصور هستید؟
اگر اتفاق غیرمترقبه‌ای رخ ندهد، روند بازار ارز تا پایان سال آنچنان تغییر نخواهد کرد، هر چند که به دلیل رشد تورم، نقدینگی و پایه‌پولی و مقایسه آن با رشد اقتصادی، روند بلندمدت صعودی خواهد بود، اما در بازه زمانی تا پایان سال جهشی را در نرخ ارز نخواهیم داشت و روند بازار تغییر خاصی نخواهد کرد.
سیاست تثبیت در دوره جدید مدیریت بانک مرکزی توسط سیاست‌گذار به کار گرفته شده است، کارکرد این سیاست را چطور می‌بینید؟
اگر ارز مانند بسیاری از دارایی‌ها بود که بالا و پایین رفتن آن تاثیر زیادی بر اقتصاد نداشت، دولت و بانک مرکزی حساسیت چندانی نسبت به نرخ ارز به خرج نمی‌دادند، اما به دلیل اثرگذاری که بر معیشت مردم و متغیرهای کلان اقتصاد مثل نرخ تورم دارد، کاملا طبیعی است که دولت و بانک مرکزی نسبت به نرخ ارز حساس باشند. با توجه به این موضوع و سابقه پرش‌های نرخ ارز در سال‌های گذشته که تاثیر منفی بر سبد مصرفی مردم داشت، به نظر من تثبیت سیاستی مثبت و اقدامی اثرگذار بود. سیاست تثبیت توانسته بازار را آرام کند و نرخ ارز و کالاها را برای مصرف‌کننده و تولیدکننده پیش‌بینی‌پذیر کرده است. در ادامه باید نهادسازی در بازار صورت گیرد و بتوانیم روند بلندمدت را مدیریت کنیم. بانک مرکزی نمی‌تواند روند بازار ارز را تغییر دهد، اگر قرار باشد نرخ ارز مثلاً سالانه ۲۰ درصد افزایش یابد، بانک مرکزی نمی‌تواند مانع آن شود، اما می‌تواند جهش‌های ناگهانی و نوساناتی که بازار را از کنترل خارج می‌کند مدیریت کند. به نظر من سیاست تثبیت با این ملاحظه می‌تواند موفق باشد.
در چند روز اخیر به خاطر تنش‌های منطقه‌ای و زلزله هرات، بازار ارز شاهد تلاطمات مقطعی شد اما با مدیریت بازارساز نرخ ارز دوباره در حال کاهش است، این اتفاقات را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بازار ارز در ایران به اخبار سیاسی بسیار حساس است و نباید انتظار داشته باشیم که اتفاق مهمی در منطقه یا در مورد ایران رخ دهد و بازار ارز واکنش نشان ندهد، نوسانات اخیر بازار ارز نیز در این چارچوب قابل تحلیل است. با این حال، این نوسانات به خوبی مدیریت شد. اگر بانک مرکزی دخالت مناسب در بازار انجام نمی‌داد و نمی‌توانست روند را برگرداند، تعادل جدید بالاتری برای ارز شکل می‌گرفت و امکان داشت بانک مرکزی دیگر نتواند نرخ را به اعداد پایین‌تر برگرداند. بنابراین معتقدم دخالت بانک مرکزی لازم است و دقیقا در چنین زمان‌هایی مانند وقایع طوفان‌الاقصی، باید مداخله صورت گیرد تا اثر منفی یک اتفاق گذرا کنترل شود و بازار به روند خود بازگردد.
نظر شما